Chế biến dược liệu

Chế biến sơ bộ dược liệu thường được tiến hành ngay sau khi thu hái và thường có các khâu chính sau đây:

1. Chọn dược liệu

Các dược liệu thu hái về đều phải lựa chọn để lấy đúng bộ phận dùng làm thuốc đảm bảo quy cách; loại bỏ các tạp chất, các bộ phận khác của cây lẫn vào trong khi thu hái hoặc các phần nằm trong bộ phận dùng cần phải loại bỏ.

Thí dụ: Cúc hoa cần bỏ lá và cuống hoa.

2. Làm sạch dược liệu

Làm sạch dược liệu là động .tác loại bỏ các tạp chất còn. lẫn hay bám dính vào dược liệu mà khi lựa chọn không loại bỏ hết được như: đất cát bụi bặm… .

Để làm sạch dược liệu, người ta có thể áp dụng một trong cáccách sau:

Rửa bằng nước Khi rửa, cần thao tác nhanh, không nên ngâm dược liệu lâu trong nước.

Sàng, sẩy: Là nhằm loại bỏ hết tạp chất lẫn vào dược liệu cũng như các dược liệu không đảm bảo chất lượng. Phương pháp này hay được áp dụng cho các dược liệu là hạt.

Chải: Mục đích là làm sạch lớp lông bên ngoài  (tỳ bà diệp) hoặc bên trong vị thuốc (kim anh) hoặc làm sạch các tạp chất mà không rửa sạch được (mốc).

Cạo gọt: Mục đích là loại bỏ vỏ ngoài của .dược liệu (Sắn dây, củ mài).

3. Giã dược liệu

Phương pháp này nhằm mục đích là loại  các bộ phận bên ngoài dược liệu như: lông, gai… bằng cách cho dược liệu vào tròng cối rồi giã như giã gạo. Sau đó, cho vào sàng hay rổ thưa xóc cho rụng hết lông, gài như sơ chế vị Tật lê.

4. Cắt thái dược liệu

Nhiều dược liệu sau khi thu hái cần phải cắt thành khúc, đoạn ngắn (Lạc liên, Kim ngân), thái thành phiến (Thổ phục linh, Kê huyết đằng), hoặc thái thành miếng (Hà thủ Ô đỏ)… cho tiện chế biến hoặc tiện sử dụng.

5. Ngâm dược liệu

Ngâm dược liệu trong các chất lỏng thích hợp là mục đích làm cho dược liệu mềm ra để dễ bào thái hay làm giảm độc lính cột số dược liệu độc (Mã tiền, Hoàng nàn ngâm trong nước vo gạo). Thời gian ngâm dài hay ngắn hoặc ngâm trong chất lỏng nào là tùy thuộc vào mục đích và đặc điểm của từng dược liệu.

6. Ủ dược liệu .

Ủ dược liệu là : cách làm ẩm dược liệu rồi đem ủ kín. trong thời gian nhất định. Mục đích của việc ủ dược liệu rất khác. nhau, có thể là làm cho mềm dược liệu để dễ bào thái thành phiến mỏng, có thể là làm cho men trong dược liệu hoạt động nhằm thay đổi thành phần hay tác dụng của dược liệu (Sinh địa).

7. Chưng, đồ dược liệ u

Một số dược liệu lúc thu hái về phải chế biến sơ bộ bằng cách chưng đồ hoặc nhúng nước sôi. Mục đích của việc chưng đồ dược liệu là nhằm diệt men trước khi phơi khô để dược liệu không bị men phá hoại trong quá trình bảo quản.

Thí dụ: Chế long nhãn: trước khi phơi khô hay sấy khô người ta phải nhúng qua nước sôi.